ಧ್ವನಿ ವಿಜ್ಞಾನ : ಸೌಂಡ್ ತರಂಗಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪರಿಚಯ

ಪ್ರತಿದಿನ, ಪ್ರತಿಕ್ಷಣ ನಮ್ಮ ಸುತ್ತ ಮುತ್ತ ಏನೋ ಒಂದು ಸೌಂಡ್ (ಧ್ವನಿ) ಆಗ್ತಾನೇ ಇರುತ್ತೆ ಅಲ್ವಾ? ಯಾವುದೋ ಗಾಡಿ ಹಾರ್ನ್ ಇರಬಹುದು, ಅಡಿಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿನ ಪಾತ್ರೆಗಳ ಸದ್ದು, ಯಾರೋ ಕೂಗಿದ್ದು, ಹಾಡು, ಮಾತು, ನಾಯಿ ಬೊಗಳಿದ್ದು, ಹಕ್ಕಿಯ ಚಿಲಿಪಿಲಿ, ಮೋಟಾರುಗಳ ಸೌಂಡ್.

ಹೀಗೆ ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳು ನಮ್ಮ ಸುತ್ತಲೂ ಇವೆ, ಆದರೆ ನಾವು ಹೆಚ್ಚು ಅವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯಲು ಯೋಚಿಸುವುದಿಲ್ಲ.

ಆದರೂ ನಮ್ಮ ಸುತ್ತಲಿನ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅತ್ಯಗತ್ಯ.

ಹೀಗೆ ಹಲವು ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸೌಂಡ್ ನಮ್ಮ ಕಿವಿಗೆ ಬೀಳುತ್ತಾ ಇರುತ್ತೆ. ಈ ಸೌಂಡ್ ಗೆ ಧ್ವನಿ, ಸದ್ದು, ಸಪ್ಪಳ, ಶಬ್ದ ಹೀಗೆ ಹಲವು ವಿಭಿನ್ನ ಹೆಸರುಗಳು. 

ಧ್ವನಿ ಹಿತಕರ, ಲಯ ಬದ್ಧ ಆಗಿದ್ದರೆ ನಮ್ಮ ಕಿವಿಗೆ ಇಂಪಾಗಿ ಕೇಳಿಸಿದರೆ ಕರ್ಕಶ ಧ್ವನಿ ಗಲಾಟೆ ಅಥವ ಗದ್ದಲ ಎನ್ನಿಸಿ ಬಿಡುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೇ ಸೌಂಡ್ ಇಲ್ಲದಿರುವ ಕಡೆ ನಿಶ್ಶಬ್ದ ಅರ್ಥಾತ್ ಸೈಲೆಂಟ್ ಜಾಗ ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು.

ಈ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ, ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳ ಬಗ್ಗೆ, ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಅವು ಪರಿಸರದೊಂದಿಗೆ ಹೇಗೆ ಸಂವಹನ ನಡೆಸುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನಾವು ಅರಿಯೋಣ.

ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳ ಪರಿಚಯ

ನೀವು ಒಂದು ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ಸದ್ದು ಇಲ್ಲದ ಶಾಂತವಾದ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ನಿಂತಿರುವಂತೆ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ. 

ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ, ಯಾರೋ ತಮ್ಮ ಕೈಗಳನ್ನು ಚಪ್ಪಾಳೆ ತಟ್ಟುತ್ತಾರೆ. ನೀವು ಚಪ್ಪಾಳೆ ಶಬ್ದವನ್ನು ಕೇಳುತ್ತೀರಿ, ಆದರೆ ಅದು ನಿಮ್ಮ ಕಿವಿಗೆ ಹೇಗೆ ಬರುತ್ತದೆ ಎಂದು ನೀವು ಎಂದಾದರೂ ಯೋಚಿಸಿದ್ದೀರಾ? ಅದನ್ನೇ ಸೌಂಡ್ ವೇವ್ ಅರ್ಥಾತ್ ಧ್ವನಿ ತರಂಗ ಎನ್ನುವದು.

ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳು ಒಂದು ರೀತಿಯ ರೇಖಾಂಶದ ತರಂಗವಾಗಿದ್ದು ಅದು ಗಾಳಿ, ನೀರು ಅಥವಾ ಘನವಸ್ತುಗಳಂತಹ ಮಾಧ್ಯಮದ ಮೂಲಕ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ. ರೇಖಾಂಶ ತರಂಗ ಅಂದ್ರೆ ಯಾವ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುತ್ತಿದೆಯೋ ಆ ದಿಕ್ಕಲ್ಲೇ ಅಲೆಯ ಕಂಪನ ಆಗುತ್ತೆ. 

ಅವು ಸೃಷ್ಟಿ ಆಗುವದು ವಸ್ತುಗಳ ಕಂಪನಗಳಿಂದ. ಈ ವೈಬ್ರೇಶನ್ ಸೌಂಡ್ ಉಂಟು ಮಾಡುತ್ತೆ.

ಉದಾಹರಣೆಗೆ ತಬಲಾ ಬಡಿತ, ಗಿಟಾರ್ ಅಥವಾ ವೀಣೆಯ ತಂತಿ ಮೀಟಿದ್ದು, ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಬಾಯಿಯ ಒಳಗಿರುವ ಧ್ವನಿ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಎಲ್ಲ ಧ್ವನಿ ತರಂಗ ಉಂಟು ಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಈ ಕಂಪನಗಳು ಗಾಳಿಯ ಮೂಲಕ ಚಲಿಸುವ ಒತ್ತಡದ ಅಲೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತವೆ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ನಿಮ್ಮ ಕಿವಿಯ ಒಳಗಿರುವ ಪರದೆ ಕಂಪಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಧ್ವನಿಯ ಸಂವೇದನೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ. ಮೆದುಳು ಅದನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಿ ಆ ಶಬ್ಧದ ಅನುಭೂತಿಯನ್ನು ನಮಗೆ ನೀಡುತ್ತೆ.

ಧ್ವನಿ ತರಂಗವು ಒಂದು ರೀತಿಯ ಶಕ್ತಿಯ ತರಂಗ. ಇದು ರೇಖಾಂಶದ ತರಂಗವಾಗಿದೆ, ಅಂದರೆ ತರಂಗವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ ಕಂಪನವು ಅಲೆಯು ಚಲಿಸುವ ಅದೇ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟಿಕ್ ತರಂಗಗಳಂತಹ ಅಡ್ಡ ಅಲೆಗಳಿಂದ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಕಂಪನವು ಅಲೆಯ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಲಂಬವಾಗಿ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ.

ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು

ಆವರ್ತನ (ಫ್ರಿಕ್ವೆನ್ಸಿ), ತರಂಗಾಂತರ(ವೇವ್ ಲೆಂತ್), ವೈಶಾಲ್ಯ(ಅಂಪ್ಲಿಟ್ಯೂಡ್) ಮತ್ತು ವೇಗದಂತಹ ಧ್ವನಿ ತರಂಗದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ನಾವು ಕೇಳುವ ಧ್ವನಿಯ ಪಿಚ್, ಪ್ರಮಾಣ ಮತ್ತು ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತವೆ.

ಆವರ್ತನ (ಫ್ರಿಕ್ವೆನ್ಸಿ): ಆವರ್ತನವು ಒಂದು ಸೆಕೆಂಡಿನಲ್ಲಿ ಧ್ವನಿ ತರಂಗವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವ ಚಕ್ರಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ. ಇದನ್ನು ಹರ್ಟ್ಜ್ (Hz) ನಲ್ಲಿ ಅಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಆವರ್ತನ, ಧ್ವನಿಯ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಿಚ್. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕಡಿಮೆ-ಪಿಚ್ಡ್ ಬಾಸ್ ಗಿಟಾರ್ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ-ಪಿಚ್ ಸೀಟಿಯು ಹೆಚ್ಚಿನ ಆವರ್ತನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.

ವೈಶಾಲ್ಯ(ಅಂಪ್ಲಿಟ್ಯೂಡ್): ವೈಶಾಲ್ಯವು ಧ್ವನಿ ತರಂಗದ ಎತ್ತರವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಡೆಸಿಬಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ (ಡಿಬಿ) ಅಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ವೈಶಾಲ್ಯ, ಜೋರಾದ ಧ್ವನಿ. ನಮ್ಮ ಕಿವಿಗೆ 80 ಡೆಸಿಬಲ್ ಗಿಂತ ಜಾಸ್ತಿ ಧ್ವನಿ ಒಳ್ಳೆಯದಲ್ಲ.

ತರಂಗಾಂತರ: ತರಂಗಾಂತರವು ಧ್ವನಿ ತರಂಗದ ಎರಡು ಪೀಕ್ ಗಳ (ಅಥವಾ ಎರಡು ತೊಟ್ಟಿಗಳ) ನಡುವಿನ ಅಂತರವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಮೀಟರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಅಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕಡಿಮೆ ತರಂಗಾಂತರ, ಧ್ವನಿಯ ಆವರ್ತನ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ.

ವೇಗ: ಶಬ್ದದ ವೇಗವು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಧ್ವನಿ ತರಂಗ ಚಲಿಸುವ ದೂರವಾಗಿದೆ. ಇದು ಗಾಳಿಯ ಉಷ್ಣತೆ ಮತ್ತು ತೇವಾಂಶದಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಶಬ್ದ ನೀರಲ್ಲಿ ಗಾಳಿಗಿಂತ ವೇಗವಾಗಿ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ.

ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳ ಉದಾಹರಣೆಗಳು

ಕೆಲವು ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳ ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ನೋಡೋಣ:

ಗಿಟಾರ್ ಸ್ಟ್ರಿಂಗ್: ಗಿಟಾರ್ ತಂತಿಯನ್ನು ಮೀಟಿದಾಗ, ಅದು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಮುಂದಕ್ಕೆ ಕಂಪಿಸುತ್ತದೆ, ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುವ ಮತ್ತು ನಮ್ಮ ಕಿವಿಗಳನ್ನು ತಲುಪುವಂತೆ ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ.

ಗುಡುಗು: ಮಿಂಚಿನ ಸುತ್ತಲಿನ ಗಾಳಿಯ ತ್ವರಿತ ವಿಸ್ತರಣೆಯಿಂದ ಗುಡುಗು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಸ್ತರಣೆಯು ಆಘಾತ ತರಂಗವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ, ಅದು ಧ್ವನಿ ತರಂಗವಾಗಿ ಗಾಳಿಯ ಮೂಲಕ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ.

ಮಾತು: ನಾವು ಮಾತನಾಡುವಾಗ, ಹಾಡುವಾಗ, ನಮ್ಮ ಧ್ವನಿ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಒಳಗೆ ಸ್ನಾಯುಗಳು ಕಂಪಿಸುತ್ತವೆ, ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುವ ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಇತರರೊಂದಿಗೆ ಸಂವಹನ ನಡೆಸಲು ನಮಗೆ ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ.

ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳ ಪ್ರತಿಫಲನ, ವಕ್ರೀಭವನ ಮತ್ತು ವಿವರ್ತನೆ

ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳು ಪರಿಸರದೊಂದಿಗೆ ಹಲವಾರು ವಿಧಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಮಾಡಬಹುದು:

ಪ್ರತಿಬಿಂಬ: ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳು ಗೋಡೆಗಳು ಅಥವಾ ಮಹಡಿಗಳಂತಹ ಮೇಲ್ಮೈಗಳಿಂದ ಪುಟಿಯಬಹುದು ಮತ್ತು ದಿಕ್ಕನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಬಹುದು. ಇದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ನಾವು ದೊಡ್ಡ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಯನ್ನು ಕೇಳಬಹುದು.

ವಕ್ರೀಭವನ: ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳು ಗಾಳಿ ಮತ್ತು ನೀರಿನಂತಹ ವಿವಿಧ ಮಾಧ್ಯಮಗಳ ಮೂಲಕ ಚಲಿಸುವಾಗ ಸ್ವಲ್ಪ ಬಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ ದಿಕ್ಕು ಹಾಗೂ ತರಂಗ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಶಬ್ದಗಳು ನೀರಿನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ವಿರೂಪಗೊಂಡಂತೆ ಕಾಣಿಸಬಹುದು.

ವಿವರ್ತನೆ: ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳು ಬಾಗಿಲು ಅಥವಾ ಮೂಲೆಯಂತಹ ವಸ್ತುಗಳ ಸುತ್ತಲೂ ಬಾಗಬಹುದು, ಇದು ನಮ್ಮ ಮುಂದೆ ನೇರವಾಗಿ ಇಲ್ಲದ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಕೇಳಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ.

ಕೊನೆಯ ಮಾತು

ನಮ್ಮ ಸುತ್ತಲಿನ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅತ್ಯಗತ್ಯ. ಗಿಟಾರ್ ಶಬ್ದದಿಂದ ಗುಡುಗಿನ ಘರ್ಜನೆಯವರೆಗೆ, ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳು (ಸೌಂಡ್ ವೇವ್) ನಮ್ಮ ಜೀವನದ ಮೂಲಭೂತ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. 

ಧ್ವನಿ ತರಂಗಗಳು ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ, ನಾವು ಪ್ರತಿದಿನ ಕೇಳುವ ಶಬ್ದಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಅರಿಯಬಹುದು.

Image by Mary Theresa McLean from Pixabay 

Image by freestocks-photos from Pixabay 

Image by Pavel Sternberg from Pixabay

ಏಐ ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣ: ಬಿಂಗ್ ಇಮೇಜ್ ಕ್ರಿಯೇಟರ್ /  ಡಾಲ್ ಇ

ಲೇಖನ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ: ರಾಜೇಶ ಹೆಗಡೆ

ಲೇಖನ ಬರಹಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ : ಚ್ಯಾಟ್ ಜಿಪಿಟಿ

ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ : ಗೂಗಲ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್ಲೇಟ್

ಸಂಪಾದನೆ: ರಾಜೇಶ ಹೆಗಡೆ